ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

ΑΡΘΡΟ 1 – Η ΓΝΗΣΙΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ

Αδικοχαμένος Εθνικός θησαυρός – υγεία, περιβάλλον, κλιματική αλλαγή και προώθηση αγροτουρισμού

Έστω και στην εντεκάτ, Αρχές, ο Ακαδημαϊκός φορέας και τα Ευεργετικά/Κοινωφελή Ιδρύματα καλούνται να ηγηθούν στη δημιουργία Οδηγού Πρακτικής Εφαρμογής

Η εύκολη στην εφαρμογή Μεσογειακή δίαιτα (ΜεσΔίαιτα), με πρότυπο την Ελληνική παραδοσιακή δίαιτα των αγροτικών περιοχών της δεκαετίας του 1950, ήταν υγιεινή, χαμηλού κόστους και προστατευτική εναντίον χρόνιων παθήσεων.

Ο κύριος όγκος των φαγητών ήταν ακατέργαστα φυτικά τρόφιμα (νηστίσιμα) με λιγοστή χρήση ζωικής προέλευσης τροφών από ζώα ελευθέρας βοσκής.  Ήταν επίσης εύκολη στην εφαρμογή. Τα παιδιά μάθαιναν από τους γονείς τους χωρίς ειδικές οδηγίες. Η σκληρή δουλειά ήταν στην παραγωγή των τροφίμων. Παρόλα τα πλεονεκτήματα της, η ΜεσΔίαιτα εγκαταλείφθηκε ραγδαία. Από πηγή εθνικής περηφάνειας έγινε εθνική ντροπή.

Οι αρμόδιες Αρχές άλλαξαν το νόημα της λέξης δίαιτα σε τρόπο ζωής, δημιούργησαν μια παραποιημένη πυραμίδα ΜεσΔίαιτα και ένα μοντέρνο Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο, όπου:

• Συστήνουν μοντέρνα διαιτολόγια αστικών περιοχών με σημαντική αύξηση κατανάλωσης κρέατος, τυριού και ψαριού και μείωση οσπρίων και πατατών αλλά η χρήση ζάχαρης κυριαρχεί στο Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο που συστήνουν!
• Υιοθετούν τη λανθασμένη και παραπλανητική ορολογία του μοντέρνου μάρκετινγκ.
• Αγνοούν το γνήσιο, νόστιμο και υγιεινό ψωμί των γιαγιάδων.
• Αναφέρουν ότι η παραποιημένη πυραμίδα δίαιτας του Ανωτάτου Ειδικού Εθνικού Συμβουλίου Υγείας (ΑΕΕΣΥ) είναι συμβατή με την επίσης παραποιημένη πυραμίδα του Harvard, ΗΠΑ. Όμως μια πιο έγκυρη σύγκριση θα ήταν με την πρότυπη παραδοσιακή Ελληνική ΜεσΔίαιτα όπως ήταν σε εφαρμογή πριν από την δεκαετία του 1950.
• Αγνοούν ότι ο τρόπος ζωής της παραδοσιακής δίαιτας (που ήδη εγκαταλείφθηκε) επηρεαζόταν από τα τρόφιμα της εποχής και τον τρόπο παραγωγής και χρησιμοποίησης τους και ότι η υιοθέτηση  του όρου τρόπος ζωής είναι ανώφελη χωρίς την καταγραφή της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας.

Η ΜεσΔίαιτα είναι πολύ περισσότερο από λίστες φαγητών, πυραμίδες διατροφής και εβδομαδιαία διαιτολόγια. Χρειάζονται:

1. Λεπτομέρειες πρακτικής εφαρμογής όπως, ετοιμασίας και συνδυασμού τροφίμων καθώς και οδηγίες επεξεργασίας και ετοιμασίας ειδικών φαγητών όπως ψωμί, ελιές, ελαιόλαδο, πετιμέζι και τραχανάς.
2. Καταξιωμένοι ερευνητές να ηγηθούν στη δημιουργία Οδηγού Πρακτικής Εφαρμογής της γνήσιας ΜεσΔίαιτας. Άλλωστε, επιφανείς επιστήμονες/ερευνητές συστήνουν, ‘παγκόσμια διαιτολογική αναγέννηση με στόχο την επιστροφή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας’ (1). Δηλώνουν επίσης ότι, ‘το ψωμί που τρώμε σήμερα δεν είναι το ψωμί των παππούδων μας (2).

Ο Ακαδημαϊκός φορέας, μαζί με τις αρμόδιες Αρχές και τα Ευεργετικά Ιδρύματα, καλούνται να ηγηθούν σ΄αυτή την προσπάθεια. Η Εκκλησία, μπορεί να βοηθήσει στις συνεντεύξεις με τους γεροντότερους για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Ακολούθως μπορούν να ενημερώσουν το κοινό ότι περισσότερα οφέλη θα προέλθουν από τον τρόπο ζωής όπως π.χ. μεσημεριάτικος ύπνος και οικογενειακά γεύματα.

Με την παραδοσιακή τους δίαιτα η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν ηγηθούν στην διεθνή προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και πρόληψη εναντίο της μοντέρνας επιδημίας χρόνιων παθήσεων.

Έστω και την εντεκάτη, οι Αρχές, ο Ακαδημαϊκός φορέας και τα Ευεργετικά/Κοινωφελή Ιδρύματα καλούνται να καταγράψουν την πρακτική εφαρμογή αυτού του Εθνικού θησαυρού ενόσω ζουν οι τελευταίοι γνώστες και στη δημιουργία Οδηγού Πρακτικής Εφαρμογής

*Ο Μάρκος Δυμιώτης γεννήθηκε στον Αγρό της Κύπρου και μεγάλωσε με την παραδοσιακή δίαιτα. Δίδαξε για τα βασικά της στοιχεία σε κολλέγιο της Μελβούρνης, αρθρογράφησε, έγραψε κείμενα αξιολογημένα από ομότιμους και έκανε αρκετες παρουσιάσεις. Υπήρξε Επίτιμος Συνεργάτης Ερευνητής του La Trobe University, Μελβούρνη.

 

ΑΡΘΡΟ 2 – Η ΓΝΗΣΙΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Αδικοχαμένος Εθνικός θησαυρός – υγεία, περιβάλλον, κλιματική αλλαγή και προώθηση αγροτουρισμού

Τιτανικός και Μεσογειακή δίαιτα

Ενώ ο Τιτανικός βυθιζόταν το πλήρωμα τακτοποιούσε τις καρέκλες στο κατάστρωμα!

Στην Ελλάδα, ενώ η υγιεινή παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα εξαφανίζεται ραγδαία, οι Αρχές και το ΑΕΕΣΥ:

• Αλλάζουν το νόημα της λέξης δίαιτα σε τρόπο ζωής.
• Αγνοούν ότι ο όρος Μεσογειακή δίαιτα αναφέρεται στην παραδοσιακή δίαιτα των αγροτικών περιοχών πριν από τη δεκαετία του 1950.
• Συστήνουν σημαντική αύξηση τροφίμων ζωικής προέλευσης.
• Εισηγούνται μείωση πατατών λόγω κινδύνου διαβήτη αλλά η χρήση ζάχαρης κυριαρχεί στο Υποδειγματικό Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο που συστήνουν.
• Αντί καταγραφής και διάσωσης της δίαιτας δίνουν προτεραιότητα στην εμπορευσιμότητα ειδικών προϊόντων.
• Τα προτεινόμενα διαιτολόγια αντιπροσωπεύουν πρόσφατες αστικές διαιτολογικές πρακτικές – παρωδίες της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας.

Με τη γνήσια παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να συνεισφέρουν δυναμικά στην προληπτική αντιμετώπιση των αιτιών της κλιματικής αλλαγής, της επιδημίας χρόνιων παθήσεων και του ψηλού κόστους διατροφής.

Κατανοητά και ακατανόητα

Είναι κατανοητό οι Αρχές Υγείας να επιδιώξουν λύση μοντέρνων προβλημάτων υγείας και τη χρήση τροποποιημένων μορφών της  Μεσογειακής δίαιτας για κλινικές έρευνες.

Όμως, ακατανόητη και απαράδεκτη είναι η παρουσίαση τροποποιημένων διαίτων τις οποίες ονομάζουν ΜεσΔίαιτα, η υιοθέτηση της σκανδαλώδους παραποιημένης γλωσσικής ορολογίας όπου το ραφινέ ‘ελαιόλαδο’ έγινε ελαιόλαδο, το μοντέρνο έκτρωμα ψωμιού ονομάζεται ψωμί, η εκμετάλλευση παιδιών στη δημιουργία διαφημίσεων και η προώθηση βιομηχανικά παραγμένων και επεξεργασμένων τροφών που επικρατουν στην αγορά.

Τα επιδεινούμενα προβλήματα χρόνιων παθήσεων (όπως παχυσαρκία, διαβήτης και καρδιακές παθήσεις) και περιβαλλοντικής/κλιματικής αλλαγής επιβάλλουν σημαντική επιστροφή στα ακατέργαστα φυτικά τρόφιμα και τρόπου χρησιμοποίησης τους στη γνήσια Μεσογειακή δίαιτα.

Η έλλειψη πολιτικής ηγεσίας βοήθησε τη βιομηχανία τροφίμων να κυριαρχήσει στο μοντέρνο διαιτολόγιο.

*Ο Μάρκος Δυμιώτης γεννήθηκε στον Αγρό της Κύπρου και μεγάλωσε με την παραδοσιακή δίαιτα. Δίδαξε για τα βασικά της στοιχεία σε κολλέγιο της Μελβούρνης, αρθρογράφησε, έγραψε κείμενα αξιολογημένα από ομότιμους και έκανε αρκετες παρουσιάσεις. Υπήρξε Επίτιμος Συνεργάτης Ερευνητής του La Trobe University, Μελβούρνη.

 

ΑΡΘΡΟ 3 – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – τι είναι

Ορισμός και εξελίξεις

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Ο όρος Μεσογειακή δίαιτα χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 από τον καθηγητή καρδιολογίας Ancel Keys, ο οποίος ήταν επικεφαλής της επιδημιολογικής Έρευνας των 7-χωρών (Αμερική, Ιαπωνία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ολλανδία) η οποία ανέδειξε την τότε δίαιτα των αγροτικών περιοχών της Μεσογείου υγιεινή, πηγή μακροζωίας και προστατευτική εναντίον χρόνιων παθήσεων. Στην ουσία, η σύγκριση ήταν μεταξύ της παραδοσιακής δίαιτας των αγροτικών περιοχών των χωρών της Μεσογείου (πλούσια σε φυτικά τρόφιμα) και της δίαιτας των ανεπτυγμένων περιοχών της Ευρώπης και Αμερικής (πλούσια σε ζωικής προέλευσης και βιομηχανικά επεξεργασμένα τρόφιμα). Ο όρος επισημοποιήθηκε τη δεκαετία του 1990.

Πρότυπο της ΜεσΔίαιτας θεωρείται η Ελληνική δίαιτα των αγροτικών περιοχών της δεκαετίας του 1950. Ήταν μια απλή, λιτή και εύκολη στην εφαρμογή δίαιτα που στηριζόταν κυρίως σε φυτικά ακατέργαστα τρόφιμα, με αραιή χρήση φαγητών ζωικής προέλευσης από ζώα ελευθέρας βοσκής. Η σκληρή δουλειά ήταν στην καλλιέργεια των προϊόντων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010 η ΜεσΔίαιτα έγινε δεκτή στον κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ χωρίς όμως καταγραφή της πρακτικής της εφαρμογής. Παραδόξως και ανεξήγητα, οι ιθύνοντες επανάφεραν έναν εγκαταλελειμμένο  αρχαίο ορισμό της λέξης δίαιτα ως τρόπος ζωής, αγνοώντας την επικρατούσα αλλά επίσης αρχαία ερμηνεία: τρόπος διατροφής τον οποίο ακολουθεί κανείς (νεοελληνικό λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη).

Χωρίς γνώση της πρακτικής εφαρμογής της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας, η ερμηνεία ‘τρόπος ζωής’ είναι ανώφελη.

Εγκατάλειψη

Παρόλα τα σημαντικά πλεονεκτήματα της ΜεσΔίαιτας, το πανίσχυρο μάρκετινγκ και η αδιαφορία τόσο των ιθυνόντων όσο και του κοινού επιτάχυναν την εγκατάλειψή της, την ανεξέλεγκτη προώθηση βιομηχανικά επεξεργασμένων και ζωικής προέλευσης τροφίμων και μια πληθώρα αλλοιωμένων Μεσογειακών διαίτων. Εξίσου απογοητευτική είναι η συμβολή του ΑΕΕΣΥ το οποίο δημιούργησε μια μοντέρνα παραποιημένη πυραμίδα διατροφής και την ονόμασε «Μεσογειακή δίαιτα».

Επίσης απογοητευτικό είναι ότι ακόμη και ο ακαδημαϊκός φορέας επηρεάστηκε από το μοντέρνο παραπλανητικό  μάρκετινγκ. Στην πυραμίδα Μεσογειακής δίαιτας του Harvard των ΗΠΑ, συστήνεται σημαντική αύξηση ζωικής προέλευσης τροφίμων, σπορέλαιων και μοντέρνου επεξεργασμένου άσπρου ψωμιού. Σε μια άλλη ακαδημαϊκή μελέτη εισηγείται η δημιουργία μιας ‘Ακόμη πιο υγιεινής Μεσογειακής δίαιτας’ όπου μεταξύ άλλων, προτείνεται η αντικατάσταση του ‘κοινού ελαιολάδου’, το οποίο είναι ραφινέ, με ‘έξτρα παρθένο ελαιόλαδο’ αγνοώντας ότι είναι πανάκριβο και, σε σύγκριση με το ιστορικό ελαιόλαδο, υπόκειται σε απώλεια αντιοξειδωτικών. Μια καλύτερη εισήγηση θα ήταν η μεγαλύτερη χρήση του γνήσιου ελαιολάδου της ΜεσΔίαιτας και η επαναφορά σημαντικών στοιχείων αυτής της δίαιτας. (Σημείωση: Οι μοντέρνοι όροι ‘κοινό ελαιόλαδο’ και ‘έξτρα παρθένο ελαιόλαδο’, ήταν ανύπαρκτοι στο ιστορικό ελαιόλαδο.)

Με τον σταδιακό θάνατο των ενηλίκων (άνω των 70 χρόνων) που γεννήθηκαν και βίωσαν την Μεσογειακή δίαιτα, σύντομα θα εκλείψει ακόμη και από τη μνήμη. Από άριστη διατροφή, περιορίστηκε σε μουσειακό, εκθεσιακό και λαογραφικό αντικείμενο.

 

ΑΡΘΡΟ 4 – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – Γνωματεύσεις ειδικών

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Οι επόμενες γνωματεύσεις ειδικών επιστημόνων είναι αποκαλυπτικές όσον αφορά την σπουδαιότητα της παραδοσιακής Μεσογειακής Δίαιτας:

• “Είναι η δίαιτα στην ολότητά της που είναι σημαντική στην υγεία και μακροζωία, όχι μεμονωμένα φαγητά,” καθηγήτρια Αντωνία Τριχοπούλου. (3)
• “Οι πρόσφατες αλλαγές δίαιτας στις Μεσογειακές χώρες οδήγησαν στην καταστροφή των πλεονεκτημάτων υγείας που συναντήσαμε στην έρευνά μας την δεκαετία του 1950. Ενώ τα Ιταλικά εστιατόρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και Αγγλία καυχώνται για την υγιεινή τους Μεσογειακή διατροφή, σερβίρουν μια παρωδία αυτής της δίαιτας. Χρειάζονται προσπάθειες να αντιστραφούν αυτές οι αλλαγές,” καθηγητής καρδιολόγος Ancel Keys, ο οποίος θεωρείται πατέρας της Μεσογειακής δίαιτας. (4)
• “Χρειάζεται μια παγκόσμια διαιτολογική αναγέννηση με επιστροφή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας και ενσωμάτωση της γνώσης μας για τα πολυάριθμα οφέλη υγείας από αυτή τη διατροφή,” καθηγητής καρδιολόγος Dariush Mozaffarian. (1)
• “Το ψωμί που τρώμε σήμερα οπωσδήποτε δεν είναι το ψωμί των παππούδων μας. Σύμφωνα με ειδικούς, η πρόσφατη υπερευαισθησία στην γλουτένη και στο σιτάρι είναι συνέπεια των μοντέρνων ποικιλιών σιταριού. Πρόκειται για ένα σοβαρό πρόβλημα που χρειάζεται επείγουσα έρευνα,” καθηγητής Michel de Lorgeril, επικεφαλής της περιβόητης έρευνας της Λυών (Lyon Diet Heart Study). (2)
• “Δεν υπάρχει πλέον Μεσογειακή δίαιτα. Αυτοί που την ακολουθούν πλησιέστερα είναι τα παιδιά της Σουηδίας!” αναφέρει με υπαινιγμό ο Dr Joao Breda, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Γραφείου του WHO. (5) Μια Ευρωπαϊκή έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά της Σουηδίας έχουν την καλύτερη υγεία ενώ τα παιδιά της Ιταλίας, Ελλάδας και Κύπρου τη χειρότερη.
• “Ενώ οι Κρητικοί έχουν μια από τις μεγαλύτερες επιδόσεις παχυσαρκίας στην Ευρώπη, διεκδικούν την μετονομασία της Μεσογειακής δίαιτας σε Κρητική δίαιτα,” αναφέρει με ειρωνεία ο καθηγητής ιστορικός Harvey Levenstein. (6).
• Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τμήματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών:
• Η σημερινή εκτεταμένη κτηνοτροφία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Η μείωση κατανάλωσης κρέατος και η αύξηση φυτικών φαγητών είναι απαραίτητα για τη λύση περιβαλλοντικών και κλιματικών προβλημάτων. (7)

Τι επείγει

Οι κρατικές αρχές και τα Ευεργετικά/Κοινωφελή Ιδρύματα, σε συνεργασία με αρμόδιους ακαδημαϊκούς φορείς, καλούνται επειγόντως να ηγηθούν στη δημιουργία ενός πρακτικού οδηγού εφαρμογής της παραδοσιακής Μεσογειακής δίαιτας. Το οφείλουμε στις νεότερες και μελλοντικές γενιές, ιδιαίτερα στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό νεαρών που καταφεύγουν στη χορτοφαγία. Ένας έγκυρος οδηγός αυτής της κατεξοχήν δίαιτας χορτοφαγίας θα τους είναι πολύ χρήσιμος και θα τους προστατεύσει από την ενδημική παραπληροφόρηση του μοντέρνου μάρκετινγκ.

Άλλωστε, μια έγκαιρη καταγραφή της παραδοσιακής δίαιτας, θα συμβάλει στην αναβίωση σημαντικών στοιχείων – με πολλαπλά και ζωτικής σημασίας παγκόσμια οφέλη. Χρειάζεται να ξεπεράσουμε τα βιβλία μαγειρικής, τη συλλογή συνταγών, την πρόσφατη έμφαση στα γιορτινά και επεξεργασμένα φαγητά, την καταγραφή της κουλτούρας καθώς και τη συλλογή φωτογραφιών, τα οποία, είναι μεν σημαντικά και χρήσιμα, αλλά δεν αντικαθιστούν την επείγουσα ανάγκη δημιουργίας οδηγού πρακτικής εφαρμογής της γνήσιας Μεσογειακής Δίαιτας. Οι ξένοι και οι νεότεροι Έλληνες χρειάζονται λεπτομέρειες εφαρμογής – τι φαγητά έτρωγαν οι παλιοί, πώς, πότε και με τι συνδυασμούς και συνήθειες τα έτρωγαν. Χρειάζονται επίσης οδηγίες παρασκευής, επεξεργασίας και χρήσης ειδικών τροφίμων όπως ελιές, ρόδια, αγκινάρες, πετιμέζι.

Η αναβίωση σημαντικών στοιχείων αυτής της δίαιτας συμβαδίζει άλλωστε και με τους στόχους της UNESCO. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η αντιπρόσωπος της UNESCO, Sue Williams, “Όταν μια δίαιτα είναι στη λίστα άυλης κληρονομιάς σημαίνει ότι οι χώρες που συμμετέχουν πρέπει να την προωθήσουν και να την προστατεύσουν”. (8)

Οι μάγειροι και η βιομηχανία τροφίμων, με τη σημερινή κυρίαρχη θέση που έχουν στο μοντέρνο διαιτολόγιο, μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση της ΜεσΔίαιτας αλλά μόνο όταν ενστερνιστούν τις βασικές της αρχές.

Κεντρικό ερώτημα: Τι απάντηση θα δοθεί στους επισκέπτες των αντιπροσωπευτικών κοινοτήτων της Μεσογειακής δίαιτας – Αγρός (Κύπρος) και Κορώνη (Ελλάδα) – στο ερώτημα, Πως μπορώ να εφαρμόσω τη γνήσια Μεσογειακή δίαιτα; 

Η Ελληνική παραδοσιακή δίαιτα, το πρότυπο της Μεσογειακής δίαιτας, απαρτίζεται κυρίως από φυτικά ανεπεξέργαστα νηστίσιμα φαγητά.

Με κατάλληλη προώθηση η Μεσογειακή δίαιτα μπορεί να οδηγήσει σε ντόπιο και ξένο Aγροτουρισμό.

 

ΑΡΘΡΟ 5 – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – Στην πράξη

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Οι επόμενες πληροφορίες προσφέρουν μια μικρή εικόνα της πρακτικής εφαρμογής της παραδοσιακής δίαιτας και ένα μικρό δείγμα των στοιχείων που χρειάζονται για αυτή την εύκολη σε εφαρμογή δίαιτα. Βασίζονται στις προσωπικές μου εμπειρίες που με ευαισθητοποίησαν στη σπουδαιότητα της σωστής γνώσης και την αποφυγή παραπλανητικής ορολογίας.

Κύρια φαγητά και χαρακτηριστικά

Η παραδοσιακή δίαιτα ήταν σπιτίσια και απλή. Τα φαγητά ήταν κυρίως ακατέργαστα φυτικής προέλευσης, από γνήσια τοπικά προϊόντα – η σκληρή δουλειά ήταν στην παραγωγή:

• Τα χόρτα μαζί με το ψωμί, ήταν τα σπουδαιότερα φαγητά σε συχνότητα και σε όγκο.
• Οι σαλάτες, κυρίως με βραστά ή ωμά χόρτα (χωρίς τη μοντέρνα προσθήκη φέτας και ελιών), δεν έλειπαν από το τραπέζι. Τρωγόντουσαν με τα κύρια φαγητά καθώς και με ψωμί και ελιές για ένα πρόχειρο γεύμα. Λαϊκή έκφραση: Για γευσάτη σαλάτα χρειάζεται ένας τρελός για ένα καλό ανακάτεμα.
• Τα όσπρια, σε συνδυασμό με το ψωμί, ήταν οι κύριες πηγές πρωτεΐνης.
• Τα τυροκομικά, σε πολύ μικρές ποσότητες, πρόσφεραν γεύση και πρόσθετες πρωτεΐνες.
• Οι ελιές, το ελαιόλαδο, το ξίδι, το λεμόνι, το κρεμμύδι, το σκόρδο και τα βότανα ήταν κύριες πηγές νοστιμιάς – βασικό στοιχείο επιτυχίας μιας δίαιτας.
• Φρέσκα φρούτα και ξηροί καρποί χρησιμοποιούνταν ως επιδόρπιο και ως πρόχειρο ή ελαφρύ γεύμα.
• Κρέας τρώγονταν πολύ αραιά – κυρίως στις Κυριακές (όταν δεν υπήρχε νηστεία) και στις γιορτές.
• Ψάρι τρωγόταν αραιά κυρίως στις παράκτιες περιοχές.

Αντιθέτως, σε πολύ πρόσφατες δεκαετίες, η διατροφή βασίζεται σε επεξεργασμένα και βιομηχανικής παραγωγής τρόφιμα. Παραδόξως, παρόλο που η θρεπτική αξία των μοντέρνων φαγητών μειώνεται, υπάρχει υπέρμετρη χρήση του όρου υγιεινή δίαιτα και έμφαση στα θρεπτικά συστατικά – κάτι που δεν υπήρχε στην παραδοσιακή δίαιτα.

Τρόφιμα και συνήθειες

1. Μητρικό γάλα στα νεογέννητα παιδιά.
2. Το ιστορικό ψωμί (φτιαγμένο με αλεύρι, νερό, αλάτι και φυσικό προζύμι) ήταν πάντα στο τραπέζι και μαζί με τα χόρτα ήταν τα κύρια φαγητά σε όγκο και συχνότητα.
3. Τραχανάς (χοντροαλεσμένο σιτάρι ψημένο με κατσικίσιο ξινόγαλο και στεγνωμένο στον ήλιο για καλή αποθήκευση) έδινε τη φημισμένη και δημοφιλή σούπα τραχανά.
4. Πλιγούρι (βρασμένο, στεγνωμένο και χοντροαλεσμένο σιτάρι) χρησιμοποιούταν για πιλάφι και γεμιστά.
5. Φρέσκα λαχανικά και χόρτα (καλλιεργημένα ή άγρια) τρωγόντουσαν τακτικά, ωμά ή μαγειρεμένα, σε μεγάλες ποσότητες.
6. Κρεμμύδια και σκόρδα ήταν πηγές νοστιμιάς και χρησιμοποιούνταν στις σαλάτες και στο μαγείρεμα. Επίσης, το ωμό κρεμμύδι τρωγόταν με ελιές και ψωμί για ένα πρόχειρο γεύμα.
7. Τα όσπρια, κυρίως φακές, φασόλια, ρεβίθια, κουκιά, λουβιά και λουβάνα, μαγειρεμένα με ποικίλους τρόπους και συνδυασμένα με το παραδοσιακό ψωμί, ήταν η κύρια πηγή πρωτεΐνης. Τρωγόντουσαν με ψωμί, σαλάτα, κρεμμύδι και ελιές.
8. Φρέσκα εποχιακά φρούτα τρωγόντουσαν τακτικά όταν ωρίμαζαν πλήρως για γευστική απόλαυση, συχνά κατευθείαν από το δέντρο. Μερικές φορές τρώγονταν με ψωμί και ελιές ή τυρί για ένα πρόχειρο γεύμα.
9. Αποξηραμένα φρούτα, κυρίως σύκα και σταφίδες, τρώγονταν τακτικά ως επιδόρπιο ή πρόχειρο γεύμα με ξηρούς καρπούς και συχνά με ψωμί.
10. Ξηροί καρποί (κυρίως καρύδια, αμύγδαλα και φουντούκια) τρωγόντουσαν μόνα τους ή σε συνδυασμό με αποξηραμένα φρούτα ως επιδόρπιο ή πρόχειρο φαγητό – συχνά με ψωμί. Το ξεφλούδισμα γινόταν κατά τη διάρκεια του φαγητού που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα καρύδια που οξειδώνονται εύκολα λόγω της περιεκτικότητά τους σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.
11. Ελιές (πράσινες, μαύρες ή σκαφιδωτές) συνόδευαν όλα τα φυτικής προέλευσης φαγητά ως πηγή νοστιμιάς. Ποτέ δεν τρώγονταν μόνες τους. Εάν οι ελιές ήταν μεγάλες, μόνο ένα μέρος της ελιάς τρωγόταν με κάθε μπουκιά. Μια δασκάλα θυμάται τη συμβουλή της μητέρας της, «μια ελιά, δυο μπουκιές». Όμως, ενώ οι παραδοσιακές ελιές εκπικρίζονται με αλάτι, σε πρόσφατες δεκαετίες, οι πράσινες ελιές εκπικρίζονται βιομηχανικά με καυστική σόδα και μαυρίζονται χημικά, κάτι που οδηγεί σε απώλεια θρεπτικών συστατικών, νοστιμιάς και κίνδυνο δημιουργίας καρκινικών ουσιών (acrylamide) όταν οι πράσινες ελιές μαυρίζονται χημικά.
12. Το ιστορικό ελαιόλαδο ήταν κύρια πηγή νοστιμιάς στις σαλάτες και στο μαγείρεμα φυτικής προέλευσης τροφίμων. Η πλουσιότατά του σε αντιοξειδωτικά, που είναι πηγή υγείας και προστασίας του ελαιολάδου από την οξείδωση, ήταν πρόσθετα πλεονεκτήματα. Παραδόξως και παραπλανητικά, σύμφωνα με μοντέρνους κανονισμούς η λέξη ελαιόλαδο σημαίνει άχρωμο και άγευστο ραφινέ ελαιόλαδο. Για γνήσιο ελαιόλαδο πρέπει να κοιτάξεις για τη φράση παρθένο ελαιόλαδο, παρόλο που και αυτό συχνά χάνει την «παρθενία» του λόγω μείωσης των αντιοξειδωτικών από τη μοντέρνα καλλιέργεια των ελιών, χρήση νερού στην παραγωγή και από το φιλτράρισμα που ακολουθεί. Ακόμη και τα πολυβραβευμένα έξτρα παρθένα ελαιόλαδα υπόκεινται σε τέτοια απώλεια αντιοξειδωτικών. Από σεμνή αρωγός γεύσης, σε πρόσφατα χρόνια, το ελαιόλαδο έγινε μια πολυβραβευμένη αλλά συμβιβασμένη και πανάκριβη παρθένα, απρόσιτη ως αρωγός γεύσης της καθημερινής παραδοσιακής δίαιτας!
13. Το χοιρινό λίπος ήταν σε χρήση, ιδιαίτερα σε ορεινές περιοχές όπου η καλλιέργεια της ελιάς είναι δύσκολη. Αξιοσημείωτο: το χοιρινό λίπος είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λίπη (περίπου 45%).
14. Τα τυροκομικά, κυρίως από ελευθέρας βοσκής κατσικίσιο γάλα, χρησιμοποιούνταν αραιά και σε μικρές ποσότητες ως πηγή νοστιμιάς. Η μητέρα μου μας έλεγε, «τσιμπί, τσιμπί το χαλούμι για να φάτε και το ψωμί να σας χορτάσει». Μια Ηπειρώτισσα συμβούλευε την κόρη της, “να τρίβεις τη φέτα στη χορτόπιτα για να ταΐζεις την οικογένεια με λιγότερο τυρί”.
15. Τα αυγά ήταν περιορισμένης χρήσης κυρίως στις ομελέτες, βραστά ή τηγανιτά.
16. Το κρέας – από ζώα ελευθέρας βοσκής – τρωγόταν αραιά (μια φορά την εβδομάδα ή λιγότερο). Μαγειρευόταν με τα κόκκαλα για καλύτερη νοστιμιά. Τα κομμάτια του κρέατος ήταν μικρά και συχνά κρυμμένα στα χόρτα.
17. Το ψάρι καταναλωνόταν σε μικρές ποσότητες κυρίως σε παράκτιες περιοχές. Στην ενδοχώρα, που δεν υπήρχαν ψάρια, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα προέρχονταν από τα αυγά, το γάλα και το κρέας των ζώων ελευθέρας βοσκής και από φυτικά τρόφιμα όπως καρύδια, γλιστρίδα και αγριόχορτα.
18. Το μέλι, το πετιμέζι και το χαρουπόμελο, σε μικρές ποσότητες, ήταν οι κύριες πηγές γλυκαντικών.
19. Βότανα όπως ο δυόσμος, η ρίγανη, ο μαϊντανός, το μάραθο και το δεντρολίβανο πρόσφεραν πρόσθετη νοστιμιά.
20. Αλκοόλ, κυρίως κρασί και ρακί (ζιβανία στην Κύπρο) καταναλωνόταν πάντοτε με φαγητό. Πρώτα η ζιβανία ή ρακί (εάν καταναλωνόταν) και μετά το κρασί.
21. Φυσικό αλάτι της θάλασσας χρησιμοποιούταν για νοστιμιά και συντήρηση τροφίμων.
22. Τσάι από βότανα και σπάνια ένα ποτήρι γάλα ήταν τα μόνα ροφήματα.

Η παραδοσιακή Ελληνική δίαιτα απαρτίζεται κυρίως από ανεπεξέργαστα φυτικά τρόφιμα – δηλαδή τα νηστίσιμα φαγητά.

Η περίεργη μοντέρνα επιδίωξη για καλύτερο ελαιόλαδο οδηγεί σε πανάκριβο λάδι –  απρόσιτο για την υγιεινή παραδοσιακή δίαιτα.

 

ΑΡΘΡΟ 6 – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – Ο μεγάλος απών

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Αντί καταγραφής και αξιοποίησης της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας με ένα οδηγό πρακτικής εφαρμογής, το ΑΕΕΣΥ και οι αρμόδιες Αρχές, λανθασμένα και παραπλανητικά,  δημιούργησαν μια μοντέρνα πυραμίδα ‘Μεσογειακής’ δίαιτας και ένα Υποδειγματικό Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο βασισμένα σε μοντέρνα φαγητά – με σημαντική αύξηση ζωικής προέλευσης τροφών και απόκλιση από την παραδοσιακή δίαιτα.

Τι χρειάζεται

Η ΜεσΔίαιτα είναι πολύ περισσότερο από λίστες φαγητών, συνταγών, πυραμίδων διατροφής και εβδομαδιαίων διαιτολογίων. Χρειάζονται λεπτομέρειες πρακτικής εφαρμογής και συνηθειών, τρόπου ετοιμασίας και συνδυασμού τροφίμων, καθώς και οδηγίες επεξεργασίας και ετοιμασίας ειδικών φαγητών. Οι αρμόδιες Αρχές καλούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Έστω και την εντεκάτη μπορούν να προβούν στην εκτενή καταγραφή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας.

Επείγει η σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Παραδοσιακής Δίαιτας, απαρτιζόμενη από καταξιωμένους ειδικούς (διατροφολόγους, τεχνικούς τροφίμων, κοινωνιολόγους, ιατρούς, ιστορικούς και περιβαλλοντολόγους) με εντολή την εκτενή καταγραφή της πρακτικής εφαρμογής αυτής της δίαιτας από στοιχεία και βιβλιογραφία προηγούμενων ερευνών και από καλά σχεδιασμένες συνεντεύξεις με τους εναπομείναντες γεροντότερους Ελλαδίτες και Κυπρίους που έζησαν αυτή τη διατροφή. Η Εκκλησία, με τις ευρείς επαφές της με τους ηλικιωμένους Έλληνες, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σ΄αυτή την καταγραφή. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην καταγραφή των αλάδωτων φαγητών αυστηρής νηστείας.

Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία δύο οδηγών διατροφής – ένα πρακτικής εφαρμογής για το κοινό και ένα επιστημονικό ως σημείο αναφοράς – που θα απεικονίσουν την απλότητα, ευελιξία και ευκολία εφαρμογής αυτής της δίαιτας. Ακολούθως μπορούν να ενημερώσουν το κοινό ότι περισσότερα οφέλη θα προέλθουν από τον τρόπο ζωής όπως π.χ. μεσημεριάτικος ύπνος και οικογενειακά γεύματα.

Συνεργασία: Μια και η διαδικασία και οι στόχοι είναι κοινοί, συστήνεται όπως η Ελλάδα και η Κύπρος εργαστούν από κοινού σ΄αυτή την πρωτοβουλία.

Στόχος και ωφελήματα

Η καταγραφή και συλλογή στοιχείων θα:

1. Απεικονίσει την απλότητα και ολότητα αυτής της σπιτίσιας δίαιτας, την παρασκευή και σερβίρισμα φαγητών καθώς και την παρασκευή και επεξεργασία ειδικών τροφίμων όπως ψωμί, τραχανά, ελιές, πετιμέζι, μουσταλευριά, ρόδια και αγκινάρες.
2. Καλύψει τον συνδυασμό φαγητών όπως π.χ. ότι τα όσπρια τρώγονται πάντοτε με ψωμί, κρεμμύδι και ελιές και ότι το ψωμί βουτιέται στο ζουμί του φαγητού.
3. Δώσει κίνητρο στην ίδρυση δύο κέντρων/μουσείων γνώσεως πρακτικής εφαρμογής της παραδοσιακής δίαιτας στις δύο αντιπροσωπευτικές κοινότητες – τον Αγρό, Κύπρου και την Κορώνη, Ελλάδα – όπως ήταν πριν από την δεκαετία του 1950.
4. Συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση σημερινών προβλημάτων υγείας, προστασίας του περιβάλλοντος και χαμηλού κόστους υγιεινής και γευσάτης δίαιτας.
5. Είναι χρήσιμη στις αγροτικές κοινότητες για προώθηση της τοπικής τους παραδοσιακής διατροφής, δηλαδή Aγροτουρισμός στην πράξη.
6. Δώσει την ευκαιρία στο ντόπιο και παγκόσμιο κοινό να εφαρμόσουν σε σημαντικό βαθμό μια δοκιμασμένη και πετυχημένη δίαιτα – χωρίς την παραπλανητική και επιζήμια επίδραση του μοντέρνου μάρκετινγκ και της βιομηχανίας τροφίμων.
7. Είναι πολύ χρήσιμη στη μοντέρνα τάση φυτοφαγίας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων.

Παραπλανητικές ενέργειες και αμέλειες

Ο διατροφικός οδηγός θα βοηθήσει επίσης στην αποφυγή παρατυπιών από τον επίσημο φορέα όπου το ΑΕΕΣΥ και άλλοι ιθύνοντες εκθειάζουν μεν την Μεσογειακή δίαιτα αλλά στην πράξη απομακρύνονται από αυτή και δημιουργούν σημαντικές και αναληθείς παρατυπίες όπως:

• Σε μια μελέτη από ιθύνοντες της Μεσογειακής δίαιτας αναφέρεται ότι, ‘οι πατάτες και τα αυγά δεν έχουν θέση στον ορισμό της Μεσογειακής δίαιτας’!
• Συστήνεται το ελαιόλαδο, αγνοώντας ότι σύμφωνα με μοντέρνους κανονισμούς της βιομηχανίας ελαιολάδου, η λέξη ‘ελαιόλαδο’ σημαίνει ραφινέ ελαιόλαδο. Επίσης, η μοντέρνα παραπλανητική επιδίωξη για το ‘καλύτερο ελαιόλαδο’ οδήγησε σε πανάκριβο ελαιόλαδο που εμποδίζει την χρήση του στα λαδερά φαγητά – τα σπουδαιότερα φαγητά της Μεσογειακής δίαιτας.
• Αγνοείται ότι παραδοσιακά οι ελιές δεν τρώγονταν από μόνες τους και ποτέ δεν μπαίνουν στις σαλάτες (μια πρόσφατη σπάταλη πρακτική των εστιατορίων). Επίσης, δεν αναφέρεται ότι στην αγορά επικρατούν βιομηχανικά/χημικά επεξεργασμένες ελιές και ότι αρκετές μαύρες ελιές είναι χημικά μαυρισμένες πράσινες όπου μεταξύ άλλων προβλημάτων δημιουργούνται καρκινογόνες ουσίες (όπως acrylamide).
• Παραδοσιακά, τα τυροκομικά χρησιμοποιούνται αραιά και σε πολύ μικρή ποσότητα – όχι δύο φορές ημερησίως, όπως συστήνεται στις πυραμίδες Μεσογειακής Δίαιτας του ΑΕΕΣΥ και του Harvard. (Δείτε πυραμίδες στο τέλος.)
• Συστήνεται προτίμηση στο ψωμί ολικής άλεσης αγνοώντας ότι ο μοντέρνος όρος ‘αλεύρι ολικής άλεσης’ σημαίνει βιομηχανικά επεξεργασμένο άσπρο ψωμί, με προσθήκη πίτυρου και χρωστικών ουσιών και με αφαίρεση του πλουσιότατου σε θρεπτικά συστατικά εμβρύου του σιταριού και άλλων συστατικών καθώς και προσθήκης πληθώρας άλλων συστατικών.
• Επικρατεί σημαντική αύξηση κατανάλωσης κρέατος με προτίμηση στα κοτόπουλα (αγνοώντας ότι είναι κυρίως βιομηχανικής παραγωγής) και χωρίς διευκρίνηση ότι παραδοσιακά, η κατανάλωση κρέατος ήταν αραιή, λιγοστή και προερχόταν από ζώα ελευθέρας βοσκής.
• Συστήνεται η καταγραφή παραδοσιακών φαγητών και συνταγών, κυρίως γιορτινών φαγητών, παραβλέποντας ότι είναι η δίαιτα στην ολότητά της, οι συνήθειες και οι συνδυασμοί φαγητών μαζί με το τι, πως, πόσο και πότε έτρωγαν τα φαγητά που κάνουν μια διατροφή.
• Το ΑΕΕΣΥ τονίζει ότι, «οι διατροφικές οδηγίες για τον Ελληνικό πληθυσμό θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο απλές», αγνοώντας ότι η γνήσια Μεσογειακή δίαιτα ήταν πολύ απλή και δεν χρειαζόταν ειδικές οδηγίες. Οι γνώσεις μεταβιβάζονταν φυσιολογικά από τους γονείς στα παιδιά χωρίς ειδικές οδηγίες.

Παρατυπίες – ΑΕΕΣΥ και Harvard

Το ΑΕΕΣΥ αναφέρει ότι οι συστάσεις του είναι συμβατές με αυτές που αναπτύχθηκαν στο πανεπιστήμιο Harvard (δείτε πίνακες και πυραμίδες στο τέλος). Όμως,  αυτές οι συστάσεις αντανακλούν μοντέρνες εξελίξεις όπως διαμορφώθηκαν και επηρεάστηκαν από την πανίσχυρη βιομηχανία τροφίμων και από το αδυσώπητο αλλά εξ ίσου πανίσχυρο και παραπλανητικό μάρκετινγκ:

• Το γνήσιο ψωμί των γιαγιάδων αντικαταστάθηκε με μοντέρνο ψωμί φτιαγμένο από βιομηχανικά επεξεργασμένα συστατικά και λανθασμένα ονομάζεται ολικής αλέσεως.
• Αντί του ιστορικού, γευσάτου και υγιεινού ελαιολάδου, συστήνεται ραφινέ ελαιόλαδο και βιομηχανικής επεξεργασίας σπορέλαια όπως τα κανόλα, ηλιέλαιο και φυστικέλαιο.
• Συστήνεται σημαντική αύξηση κατανάλωσης κρέατος (κυρίως κοτόπουλα βιομηχανικής παραγωγής) και ψαριού. Αγνοείται ότι τα ψάρια είναι όχι μόνο υπό εξάντληση, αλλά και μολυσμένα και ουσιαστικά ανύπαρκτα στην ενδοχώρα στην οποία αναφέρεται η ΜεσΔίαιτα.
• Συστήνεται ημερήσια κατανάλωση τυροκομικών (που φέρνει τους Έλληνες σε αντιπαράθεση με τον θεσμό της νηστείας) και καθημερινή λήψη βιταμινών και ασβεστίου, που είναι ένδειξη αποτυχίας μιας δίαιτας!

Αρχές και Ακαδημαϊκός φορέας

Η πολιτική ηγεσία καθώς και ο ακαδημαϊκός φορέας καλούνται να ηγηθούν αυτής της ύστατης προσπάθειας καταγραφής και προώθησης της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας με τις πολλαπλές παγκοσμίου σημασίας ωφέλειες.

Είναι μεγάλη υποκρισία να περηφανευόμαστε  για την υγιεινή παραδοσιακή δίαιτα και συγχρόνως να την παραποιούμε και να την εγκαταλείπουμε ραγδαία.

Χωρίς σοβαρή προσπάθεια καταγραφής της παραδοσιακής δίαιτας, πολύ σύντομα θα πούμε το: Αιωνία της η μνήμη!  Ήταν καλή η ‘μακαρίτισσα’, κρίμα που πήρε τα μυστικά μαζί της!

 

ΑΡΘΡΟ 7 – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – ΤΕΡΜΑ Φασολάδα, Νηστεία, Μεσογειακή δίαιτα

ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΔΥΜΙΩΤΗ

Με την πυραμίδα της Μεσογειακής δίαιτας που συστήνει το ΑΕΕΣΥ και το συναφές υποδειγματικό Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο (δείτε πίνακα και πυραμίδες στο τέλος) δημιουργήθηκαν πολλές ερωτήσεις, απορίες και παρατυπίες. Οι προβληματισμοί είναι ακόμη περισσότεροι.

Αγνοείται ότι ο όρος Μεσογειακή δίαιτα αφορά τη δίαιτα των αγροτικών περιοχών της Μεσογείου με πρότυπο την Ελληνική παραδοσιακή δίαιτα πριν το 1950. Αποτελείτο από τοπικά ανεπεξέργαστα φυτικής προέλευσης τρόφιμα με πολύ αραιή χρήση ζωικής προέλευσης τροφίμων από ζώα ελευθέρας βοσκής. Απουσίαζαν τα τυποποιημένα και βιομηχανικά επεξεργασμένα φαγητά και, σε αντίθεση με μοντέρνες εξελίξεις, δεν γινόταν αναφορά σε υγιεινά τρόφιμα. Η υγεία ερχόταν από τα φυσικά ακατέργαστα φαγητά.

Ατυχείς ενέργειες

Οι σύγχρονες διατροφικές συστάσεις της Μεσογειακής δίαιτας κάνουν υπέρ του δέοντος αναφορά σε θρεπτικά συστατικά και αντιπροσωπεύουν πρόσφατα τροποποιημένα διαιτολόγια. Όμως, οι μοντέρνες δίαιτες και συστάσεις:

• Αντιπροσωπεύουν διατροφικές συνήθειες αστικών περιοχών και εστιατορίων με σημαντική απόκλιση από την παραδοσιακή σπιτίσια δίαιτα των αγροτικών περιοχών.
• Βασίζονται σε βιομηχανικά επεξεργασμένα τρόφιμα.
• Υπάρχει σημαντική αύξηση κατανάλωσης ζωικής προέλευσης φαγητών και μείωση κατανάλωσης οσπρίων, πατατών και ελιών.
• Υιοθετείται η διαστρεβλωμένη και παραπλανητική γλωσσική ορολογία του μοντέρνου μάρκετινγκ και της βιομηχανίας τροφίμων (π.χ. ψωμί, ελιές, ελαιόλαδο, παρθένο ελαιόλαδο, Μεσογειακή δίαιτα).
• Ως κύριο κρέας συστήνεται το κοτόπουλο χωρίς διευκρίνηση ότι στην αγορά κυριαρχούν τα βιομηχανικής παραγωγής κοτόπουλα.
• Το μοντέρνο κάτασπρο ψωμί είναι επικεφαλής φαγητό, αλλά πρόκειται για ένα άγευστο και βιομηχανικά παρασκευασμένο ψωμί που μπορεί να παρομοιαστεί με την Αγγλική έκφραση, ‘άσπρος ελέφαντας στο δωμάτιο’.
• Συστήνεται αποφυγή άλατος παρόλο που ήταν βασικό στοιχείο της παραδοσιακής δίαιτας – παραβλέποντας ότι το μοντέρνο πρόβλημα αλατιού έγκειται στη σημαντική χρήση τυποποιημένων βιομηχανικής παραγωγής τροφίμων.

Πρόσθετες ανωμαλίες

Πατάτες: Όπως δηλώνει το ΑΕΕΣΥ, «Η κατανάλωση πατάτας έχει βρεθεί ότι σχετίζεται θετικά με τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 σε άνδρες και γυναίκες». Παραδοσιακά οι πατάτες τρωγόντουσαν τακτικά και σε μεγάλη ποσότητα. Λογικά, εάν υπήρχε σημαντικό πρόβλημα υγείας από τις πατάτες θα εμφανιζόταν στην επιδημιολογική  έρευνα των 7-χωρών που ανέδειξε την Μεσογειακή δίαιτα υγιεινή και προληπτική εναντίο χρόνιων παθήσεων. Ακόμη πιο ακατανόητη και αντιφατική είναι η υπερβολική χρήση ζάχαρης που κυριαρχεί στο υποδειγματικό Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο που συστήνει το ΑΕΕΣΥ.

Όσπρια: Για τη μείωση της κατανάλωσης οσπρίων προβάλλονται προβλήματα καρκίνου του στομάχου και ότι τα όσπρια «παρέχουν πρωτεΐνες σχετικά μέτριας βιολογικής αξίας». Μήπως όμως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως ο παραδοσιακός τρόπος ετοιμασίας, καθώς και οι συνδυασμοί φαγητών που τρώγονταν με τα όσπρια:

• Παραδοσιακά, τα όσπρια φουσκώνονταν από βραδύς σε μπόλικο κρύο νερό και την άλλη μέρα αλλαζόταν το νερό και άρχιζε το μαγείρεμα, πάλι σε μπόλικο νερό. (Το άλλαγμα νερού εξουδετερώνει το φυτικό οξύ το οποίο εμποδίζει την βιοδιαθεσιμότητα ασβεστίου, σιδήρου και ψευδαργύρου.) Επίσης, εάν τα όσπρια φουσκώσουν σε ζεστό μέρος θα υποστούν ζύμωση η οποία δημιουργεί προβλήματα χώνεψης. Εάν κατά τη διάρκεια μαγειρέματος δημιουργούταν αφρός τον αφαιρούσαν. Όταν τα όσπρια άρχιζαν να σχίζουν άλλαζαν ξανά το νερό και συνέχιζε το μαγείρεμα με την προσθήκη του λαδιού και των άλλων υλικών. Η ντομάτα προστίθετο λίγο αργότερα και το άλας στο τέλος (ούτως ώστε να προλάβουν τα όσπρια να ψηθούν/μαλακώσουν). Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ότι το ‘σφίξιμο’ των οσπρίων τα κάνει δυσκολοχώνευτα.
• Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η μοντέρνα χρήση μαγειρικής σόδας για γρήγορο μαγείρεμα που αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφής της βιταμίνης Β.
• Μήπως η μοντέρνα τάση των φαγητών να μη ψήνονται καλά, αποφυγής του ψωμιού και η έλλειψη έμφασης στις γνήσιες σαλάτες με χόρτα (πλούσιες σε Βιταμίνη C που βοηθά στην πρόσληψη σιδήρου) να έχουν κάποιο αρνητικό ρόλο;
• Παραδοσιακά, τα όσπρια τρώγονταν πάντοτε με γνήσιο παραδοσιακό ψωμί, ένας συνδυασμός που προσφέρει πλήρη πρόσληψη πρωτεΐνης.
• Θυμούμαι ένα ηλικιωμένο Κρητικό που όταν τα όσπρια δεν ήταν ψημένα καλά έλεγε στη γυναίκα του, ‘κατσικοφάϊ’ με ταΐζεις. Αναρωτιέμαι κατά πόσο οι ηλικιωμένοι Έλληνες, που μαζί με τους προγόνους τους δημιούργησαν την υγιεινή παραδοσιακή δίαιτα, ήξεραν κάτι που διαφεύγει από τις αρμόδιες αρχές, το ΑΕΕΣΥ και το πανεπιστήμιο Harvard.

Ελιές: Οι γνήσιες φυσικά ξεπικρισμένες ελιές με αλάτι (χωρίς τη μοντέρνα χρήση καυστικής σόδας και του χημικού μαυρίσματος των πράσινων ελιών το οποίο καταστρέφει τη γεύση και θρεπτική αξία των ελιών) ήταν στυλοβάτης γεύσης των φυτικών φαγητών. Παρόλα αυτά, το ΑΕΕΣΥ συστήνει μείωση  κατανάλωσης ελιών – αγνοώντας ότι η χρήση της ελιάς ήταν πολύ μικρή και δεν μετριέται με σερβιρίσματα. Μια ελιά χρησιμοποιούταν για δύο, συνήθως περισσότερες, μπουκιές.  Όπως με το  ψωμί και τη φέτα, οι ελιές ήταν στο τραπέζι για αυτοσερβίρισμα. Η προσθήκη τους στις σαλάτες είναι μοντέρνα  σπάταλη πρακτική των εστιατορίων που οδηγεί σε σπατάλη. Επίσης, επειδή οι ελιές που μπαίνουν στις σαλάτες είναι συνήθως βιομηχανικής επεξεργασίας, πιθανό να στερούνται γεύσης και θρεπτικών συστατικών.

Ζωικής προέλευσης φαγητά: Σε αντίθεση με την παραδοσιακή δίαιτα όπου τα ζωικής προέλευσης φαγητά – από ζώα ελευθέρας βοσκής – τρώγονταν πολύ αραιά, μ ’αυτή την πυραμίδα και το εβδομαδιαίο διαιτολόγιο έγινε πλήρης αντιστροφή. Συστήνεται κατανάλωση κόκκινου κρέατος σε 4 μικρομερίδες μηνιαίως, κοτόπουλα (που συνήθως είναι βιομηχανικής παρασκευής) σε 4 μικρομερίδες εβδομαδιαίως , ψαριού σε 5-6 μικρομερίδες εβδομαδιαίως και τυροκομικά 2 μικρομερίδες ημερησίως!  Όμως, αυτές και άλλες αλλαγές έρχονται σε μια εποχή που, για περιβαλλοντικούς και λόγους υγείας, ενδείκνυται μείωση της κατανάλωσης ζωικής προέλευσης φαγητών. Εξ ίσου απογοητευτική είναι η σημαντική αύξηση κατανάλωσης ψαριού. Αγνοείται η εξάντληση των πηγών ψαριού και η σημαντική μόλυνση της θάλασσας, σε βαθμό ώστε να συστήνεται μείωση κατανάλωσης ψαριού, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έρευνα των 7-χωρών που ανέδειξε την παραδοσιακή δίαιτα υγιεινή και πηγή μακροζωίας αφορούσε κυρίως αγροτικές περιοχές της ενδοχώρας – όπου η κατανάλωση ψαριού ήταν πολύ σπάνια και ίσως ανύπαρκτη.

Ψωμί: Ενώ το μοντέρνο βιομηχανικά παρασκευασμένο ψωμί κυριαρχεί στην πυραμίδα του ΑΕΕΣΥ, απουσιάζει το απλό και γευσάτο παραδοσιακό ψωμί των γιαγιάδων – ένας στυλοβάτης της παραδοσιακής δίαιτας. Το σημερινό ψωμί – συμπεριλαμβανομένων και των πολύσπορων και ‘ολικής αλέσεως’ μορφών του – είναι ξενικά στην Μεσογειακή δίαιτα:

• Όπως αναφέρει ο καρδιολόγος καθηγητής Michel de Lorgeril, αρχιτέκτονας της περίφημης καρδιολογικής έρευνας της Λυών, “το ψωμί που τρώμε σήμερα οπωσδήποτε δεν είναι το ψωμί των παππούδων μας. Σύμφωνα με ειδικούς, η πρόσφατη υπερευαισθησία στη γλουτένη και στο σιτάρι είναι συνέπεια των μοντέρνων ποικιλιών σιταριού. Πρόκειται για ένα σοβαρό πρόβλημα που χρειάζεται επείγουσα έρευνα.” (2)
• Η σύσταση από το ΑΕΕΣΥ προτίμησης ψωμιού ολικής αλέσεως είναι επίσης προβληματική. Το μοντέρνο ψωμί είναι ένα βιομηχανικό παρασκεύασμα όπου αφαιρείται το έμβρυο (το πιο θρεπτικό μέρος του σιταριού), το αλεύρι ασπρίζεται χημικά, χρησιμοποιείται βιομηχανική μαγιά για γρήγορο φούσκωμα της ζύμης, γίνεται προσθήκη πολλών άλλων επεξεργασμένων ουσιών και στερείται γεύσης και υφής. Άλλωστε είναι πολύ συνηθισμένο το φρυγάνισμα του άγευστου μοντέρνου ψωμιού (που οδηγεί σε απώλεια θρεπτικών ουσιών από την υπερβολική θερμοκρασία και πιθανή δημιουργία καρκινογόνων ουσιών, εάν καούν οι φρυγανιές). Αρκετοί ηλικιωμένοι Έλληνες αφήνουν το μοντέρνο ψωμί για μερικές μέρες να στεγνώσει προτού το φάνε. Σημείωση: Το σιγανό φούσκωμα στο ζυμάρι του παραδοσιακού ψωμιού μειώνει τον κίνδυνο μη βιοδιαθεσιμότητας ψευδαργύρου, ασβεστίου και σιδήρου.

Το μοντέρνο άγευστο βιομηχανικά παρασκευασμένο ψωμί δεν συνάδει με την  Μεσογειακή δίαιτα!

Μια έγκαιρη και αξιόπιστη καταγραφή της παραδοσιακής δίαιτας (όσο ακόμη ζουν οι τελευταίοι συμπολίτες μας που, μαζί με τους προγόνους τους, δημιούργησαν και έζησαν αυτή την διατροφή) θα βοηθήσει στην αποφυγή σημαντικών παρατυπιών και ανωμαλιών από την μοντέρνα παραπληροφόρηση και το αδυσώπητο μάρκετινγκ.

Ότι έκτισε η λαϊκή σοφία ανά τους αιώνες το γκρέμισε η μοντέρνα κερδοσκοπική ανάπτυξη και το επικύρωσε ο αδιάφορος επίσημος φορέας.

Το ΑΕΕΣΥ καλείται να αναθεωρήσει τη δημιουργία της πυραμίδας Μεσογειακής Δίαιτας που δημιούργησε.

Έκκληση: Έστω και την εντεκάτη, οι Αρχές καλούνται να καταγράψουν την πρακτική εφαρμογή αυτού του γοργά εξαφανιζόμενου Εθνικού θησαυρού.

 

ΑΕΕΣΥ Πίνακες: Πυραμίδα και Εβδομαδιαίο Διαιτολόγιο

 

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ – ΑΕΕΣΥ

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟ

Ανώτατο Ειδικό Επιστημονικό Συμβούλιο Υγείας

HARVARD PYRAMIDS

Mediterranean Food Pyramid

REFERENCES

1. Trichopoulou A, Martínez-González MA, Tong TY, Forouhi NG, Khandelwal S, Prabhakaran D, et al. Definitions and potential health benefits of the Mediterranean diet:  views from experts around the world.  BMC Medicine.  2014;12(1):112.
2. Lorgeril Md, Salen P. Gluten and wheat intolerance today:  are modern wheat strains involved? International Journal of Food Sciences and Nutrition 2014;65(5):577-81.
3. Trichopoulou A, Kouris-Blazos A, Wahlqvist ML, Gnardellis C, Lagiou P, Polychronopoulos E, et al. Diet and overall survival in elderly people.  BMJ.  1995;311(7018):1457-60.
4. Keys A. Mediterranean diet and public health:  personal reflections.  The American Journal of Clinical Nutrition.  1995;61(6):1321S-3S.
5. Boseley S. ‘The Mediterranean diet is gone’:  region’s children are fattest in Europe.  The Guardian.  2018 24/05/2018.
6. Levenstein H. Fear of Food:  A History of Why We Worry about What We Eat.  Chicago:  University of Chicago Press; 2012.  232 p.
7. Schwarzer S, Witt R, Zommers Z. Growing greenhouse gas emissions due to meat production.  Global Environmental Alert Service (GEAS):  Taking the pulse of the planet; connecting science with policy [Internet].  2012.  Available from:  https://na.unep.net/geas/archive/pdfs/GEAS_Oct2012_meatproduction.pdf
8. UNESCO. Mediterranean diet Paris:  United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO); 2013 [Available from:  https://ich.unesco.org/en/Rl/mediterranean-diet-00884.
9. Lam C. The Traditional Mediterranean Diet:  Lessons Learned.  Journal of Orthomolecular Medicine.  2011;26(3).